វិវាទនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងបង្កភាពតានតឹងរាប់ទសវត្សកន្លងមកហើយនៅក្នុងតំបន់។ ខាងក្រោមនេះជាការរៀបរាប់ត្រួសៗអំពីដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ
សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានផ្ទៃក្រឡា ៣ លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ស្ថិតនៅប៉ែកខាងលិចនៃដែនមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ ចិនស្ថិតនៅភាគខាងជើង – ហ្វីលីពីននៅភាគខាងកើត – កោះ Borneo នៅភាគខាងត្បូង និងវៀតណាមនៅភាគខាងលិច។ ដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងមានកោះតូចធំនៅរាយប៉ាយរាប់រយកោះ។ ក្រៅពីនោះ មានប្រភេទកូនកោះ – ថ្មប៉ប្រះទឹក ដែលគ្មានមនុស្សរស់នៅទេ។ ក្នុងចំណោមដែនកោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ប្រជុំកោះស្ព្រែតលី (Spratly) និងប្រជុំកោះប៉ារ៉ាសែល (Paracel) សំខាន់ជាងគេ។
តើដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងមានសារៈសំខាន់យ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះ?
ដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងគឺជាតំណភ្ជាប់រវាងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា។ ដែនសមុទ្រនេះមានសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រខាងវិស័យពាណិជ្ជកម្មផង និងទាំងវិស័យការពារជាតិផង។ ទីនេះជាច្រកផ្លូវដ៏សំខាន់សម្រាប់ដឹកទំនិញ ពីអឺរ៉ុប ពីមជ្ឈិមបូព៌ា ពីអាស៊ីខាងកើតអាចចេញចូលតាមច្រកនេះ។ ដែនសមុទ្រនេះក៏ល្បីថាសម្បូរធនធានធម្មជាតិកប់ទុកនៅបាតសមុទ្រ ដូចជាធនធានប្រេងឆៅ និងឧស្ម័នធម្មជាតិ។
ប្រទេសណាខ្លះដែលប្រកាសជាផ្លូវការថាដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងជារបស់ខ្លួន?
ប្រទេសចិន និងកោះតៃវ៉ាន់បានកំណត់យកដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងសឹងទាំងស្រុងជាដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន។ ចំណែកប្រទេសវៀតណាម – ហ្វីលីពីន – ម៉ាឡេស៊ី និងប្រ៊ុយណេក៏បានប្រកាសថាដែនសមុទ្រនោះមួយផ្នែកក៏ជាដែនអធិបតេយ្យរបស់ផងខ្លួនដែរ។ ការប្រកាសបែបនេះធ្វើឲ្យតំបន់ខ្លះក្លាយជា «តំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា» ដោយសារតំបន់មួយមានប្រទេសពីរ ឬច្រើនជាងនេះប្រកាសជាដែនសមុទ្រខ្លួន។
បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសចិនគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះប៉ារ៉ាសែលទាំងអស់។ ក្នុងចំណោមប្រជុំកោះស្ព្រែតលី ៖ ១- វៀតណាមគ្រប់គ្រងបានច្រើនជាងគេ គឺរហូតដល់ ២០ កោះ និងតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកមួយចំនួនទៀត ២- ក្រៅពីនោះ ហ្វីលីពីនគ្រប់គ្រងចំនួន ៩ កោះ ៣- ប្រទេសចិនគ្រប់គ្រង ៧ កោះ ៤- ម៉ាឡេស៊ីគ្រប់គ្រង ៣ កោះ។ ប្រ៊ុយណេមិនគ្រប់គ្រងដែនកោះណាមួយក្នុងចំណោមនោះទេ ប៉ុន្តែក៏បានប្រកាសថាខ្លួនមានដែនអធិបតេយ្យនៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែរ។
អំពីវិវាទរវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសវៀតណាម
កាលពីពេលកន្លងទៅ ភាគីជម្លោះនៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងធ្លាប់ប៉ះទង្គិចគ្នាប្រដាប់អាវុធម្ដងម្កាល។ ក្រៅពីនោះ ចិននិងហ្វីលីពីនក៏ធ្លាប់ប៉ះទង្គិចគ្នា ប៉ុន្តែមិនមែនប្រដាប់អាវុធទេ។
អំពីនយោបាយការទូត
ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំង ១០ ប្រទេស និងប្រទេសចិនបានឯកភាពយកការប្រកាសក្រមប្រតិបត្តិដោយឡែកៗ (non-binding declaration of conduct) ពីគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០០២ និងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ទៀត ដើម្បីរិះរកវិធីបន្ថយអរិភាពរវាងគ្នានិងគ្នានៅក្នុងវិវាទនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ក្រោយមក ប្រទេសខ្លះនៅអាស៊ានព្យាយាមបង្កើតសេចក្ដីប្រកាសក្រមប្រតិបត្តិរួម ឬសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនៃក្រមប្រតិបត្តិអាស៊ាន (binding code of conduct) ប៉ុន្តែមិនអាចទៅរួច៕
ប្រភព៖Thebnews
This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.
0 comments:
Post a Comment